First-past-the-post systeem
First-past-the-postsysteem
- Gebruikt in veel landen, waaronder de VS en Groot-Brittannië (en de vroegere kolonies van de British Empire)
- Leidt tot situaties waarin de meerderheid van de bevolking niet stemt voor de partij die wint.
- Dit systeem bevordert strategisch stemmen en leidt vaak tot een tweepartijensysteem (Duvergers Wet).
Hoe werkt het?
- Kiezers brengen hun stem uit op één enkele kandidaat.
- De kandidaat die de meeste stemmen krijgt, wint de verkiezing, ongeacht of deze kandidaat een meerderheid van de stemmen heeft behaald (dus meer dan 50%).
Waarom kan dit fout lopen?
Minderheid wint de macht: Het kan gebeuren dat een partij of kandidaat die minder dan 50% van de stemmen krijgt, toch wint omdat de stemmen verdeeld zijn over meerdere kandidaten. Dit betekent dat een partij die slechts een minderheid van de stemmen heeft, de volledige macht kan krijgen.
Voorbeeld: In het Verenigd Koninkrijk waren er 21 keer in 100 jaar dat één partij de meerderheid van de zetels in het parlement kreeg, maar slechts 2 keer daarvan stemde de meerderheid van de mensen daadwerkelijk op die partij.
Spoiler-effect: FPTP moedigt strategisch stemmen aan. Kiezers stemmen vaak niet op hun favoriete kandidaat, maar op degene met de meeste kans om te winnen, om te voorkomen dat een kandidaat waar ze het niet mee eens zijn, wint.
Een beroemd voorbeeld is de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2000, waarin Ralph Nader als derde kandidaat meedeed. Hoewel veel van zijn kiezers liever Al Gore hadden gehad dan George W. Bush, stemden ze op Nader, wat mogelijk leidde tot de overwinning van Bush (het zogenoemde spoiler-effect).
Duvergers Wet: FPTP leidt vaak tot een tweepartijensysteem omdat kleinere partijen weinig kans maken. Kiezers voelen zich gedwongen om te kiezen tussen de twee grootste partijen, zelfs als hun voorkeur eigenlijk bij een kleinere partij ligt.
Kortom, FPTP kan leiden tot onrechtvaardige uitkomsten omdat het niet noodzakelijk de kandidaat of partij die de meerderheid van de stemmen heeft, de winnaar maakt, en het systeem kan kleinere partijen benadelen.